De zomer komt eraan. Misschien – of hopelijk – wordt het dan mooi weer. En wie weet trekt je tiener eens naar zee of naar het Zuiden. En maakt die zich nu al zorgen over strandkledij. Niet over kleurtjes, streepjes of stofjes, maar wel over het feit dat er meer stukjes lichaam te zien zijn. ‘Ik ben veel te dik! Ik ga het ontbijt overslaan! Ik zag online een dieet voor de perfecte bikinibody binnen drie weken!’ Wat kan je doen als je tiener zich te dik voelt? An Vandeputte geeft advies.
Wie is An Vandeputte?
An Vandeputte is klinisch psycholoog en gedragstherapeut. Ze is de oprichter en drijvende kracht achter de vzw Eetexpert.be, het Vlaamse kenniscentrum voor eet- en gewichtsproblemen.
TikTok en co
Tja, hoe pak je het als ouder aan wanneer je pubers plots niet meer tevreden zijn met wat ze in de spiegel zien?
An: ‘Probeer in eerste instantie om contact te houden met je tieners. Door de zomer komen een aantal thema’s inderdaad meer op de voorgrond, maar je moet die zien in het kader van de algemene groeifase waar ze doorgaan. Niet alleen fysiek, maar ook psychologisch, sociaal en emotioneel zijn ze aan het veranderen. Plots maken tieners de overgang naar een lijf waarmee ze niet vertrouwd zijn. Intussen gaan ze op zoek naar hun identiteit, willen ze graag gezien worden door hun vrienden én zijn hun hersenen zich volop aan het ontwikkelen.
Daarnaast krijgen ze ook nog eens te maken met hormonale schommelingen en raakt hun slaap ontregeld. Al deze thema’s vormen de achtergrond van die tieners die nu, vlak voor de zomer, niet tevreden zijn met hun lichaam en dus ineens op hun eten letten en meer willen sporten. Als ouder kan je hen zeker wijzen op die groei waar ze momenteel doorgaan. Leer hen om mild en lief te zijn voor hun lichaam en er zorg voor te dragen, want het is iets fantastisch. Het helpt hen bij activiteiten en brengt hen waar ze willen zijn.’
LEES OOK > Jitske Van de Veire: ‘Ik heb me jarenlang geschaamd voor mijn lichaam’
Hoe doe je dat concreet? Wat kan je als ouder beter wel of niet doen?
‘Om dat lichaam te helpen bij het groeien, hadden we het vroeger vooral over “goed” en “slecht” eten. Vandaag gaan we eerder inzetten op vier vaardigheden, namelijk gevarieerd, genoeg, gestructureerd én genietend eten.
Als we het hebben over gevarieerd, gaat het natuurlijk over de voedingsdriehoek. Maar als je alleen daarop focust, kan er aan tafel een soort kramp ontstaan. Dan verlies je misschien uit het oog dat je tieners niet genoeg eten. Aangezien een tienerlichaam flink wat brandstof nodig heeft om te groeien, is het bijvoorbeeld echt geen goed idee om een maaltijd over te slaan. Zeker niet als ze daarbij ook nog eens intensief sporten.
Vertel je kroost daarom over die noodzakelijke fuel, die het liefst gestructureerd hun lichaam binnenkomt, namelijk via drie hoofdmaaltijden en twee of drie tussendoortjes. Als je hen daarnaast nog eens helpt om te genieten van hun eten, ben je helemaal goed bezig. Probeer ervoor te zorgen dat de eetmomenten thuis fijne pauzes zijn die jullie zoveel mogelijk sámen en op een gezellige manier beleven.’
Ook al doe je keihard je best om thuis te zorgen voor een warme omgeving met een gezonde leefstijl, jij bent niet de enige die invloed heeft op je kroost. Via TikTok & co worden tieners overspoeld met boodschappen over lichaam en voeding die niet altijd even verantwoord zijn. Hoe geef je daar wat tegenwicht?
‘Net zoals je in het echte leven een oogje in het zeil houdt, met hen praat en hen ondersteunt, doe je dat ook online. Probeer op de hoogte te blijven van wat ze opzoeken en wat die informatie met hen doet. Het komt er bij tieners op aan om hun weerbaarheid te trainen. Vertel hen over de algoritmes van apps zoals TikTok die ervoor zorgen dat ze eenzijdige informatie lezen. Een paar keer klikken op dieettips zorgt ervoor dat ze al snel bijna niets anders meer te zien krijgen.
Leer hen ook kritisch kijken naar het effect van sociale media: “Je hebt nu een hele tijd zitten scrollen, en ik merk dat je je daarna alleen maar slechter voelt. Kunnen we het daar eens over hebben?”’
LEES OOK > Eerste hulp voor ouders: pubers op sociale media
Het huis
Je zei daarnet al dat het niet abnormaal is dat tieners tijdelijk meer bezig zijn met hun lichaam en met eten. Wanneer spreken we van een ongezonde focus en moet er een alarmbel afgaan?
‘Ik gebruik daarvoor graag het beeld van een huis; om gezond te leven moet je regelmatig in alle kamers binnenkomen. In de keuken waar je kookt en eet, de living waar je mensen ontvangt, de slaapkamer om tot rust te komen, het bureau om te studeren, de tuin om te chillen… Als je merkt dat je tieners te veel in dezelfde kamer zitten en in bepaalde kamers totaal niet meer te zien zijn, kan dit een impact hebben op hun groei en mag er een alarmbelletje afgaan.
‘Praat thuis wat minder over diëten en gewicht.’
Dit geldt evengoed voor tieners die alleen maar studeren als voor jongeren die constant met eten bezig zijn en je keuken gaan dirigeren. Een jongen die alleen maar denkt aan spieren trainen en voortdurend in de fitness zit: óók een alarmbelletje. Praat in zo’n geval eerst met je tiener en vraag hoe het gaat. Twijfel ook niet om je licht op te steken bij je huisarts, een CLB-arts of een eerstelijnspsycholoog.’
Maatje meer maar wel gezond
Uiterlijk speelt vandaag een gigantisch grote rol, en dat eist z’n tol: recente onderzoeken tonen aan dat steeds minder Europeanen tevreden zijn met hun lichaam. Ik kan mij voorstellen dat tieners daar extra gevoelig voor zijn.
‘Net daarom wordt op Europees niveau gekeken wat we kunnen doen om de lichaamstevredenheid te verbeteren. Een van de punten is om niet altijd te focussen op gewicht. Nu lijkt het alsof mensen met een maatje meer sowieso niet gezond zijn, terwijl onderzoeken aantonen dat de helft van de mensen met overgewicht gezond leeft én ook metabool gezond is! Omgekeerd is een derde van de mensen met een normaal gewicht metabool ongezond. Hoog tijd dus dat we het minder gaan hebben over die kilo’s.
Daarnaast zal het voor jongeren alleen maar voordelig zijn wanneer we niet zo hard focussen op hun buitenkant, maar wel op wie ze zijn. Als ouder kan je een handje helpen door te letten op je taalgebruik. Niet: “Is dat het meisje met de dikke borsten?”, maar wel: “Is dat het meisje dat zo hartelijk kan lachen?”
Pas op, die taak rust niet alleen op de schouders van de ouders. We hebben op alle niveaus een switch nodig. Ook beleidsmakers moeten minder communiceren over gewicht en meer over gezondheid. Maar thuis kan je daar dus vandaag nog mee beginnen. En onthoud vooral: de sterkste taal is die van het voorbeeld. Wanneer je als ouder op een milde manier praat over je lichaam en er goed zorg voor draagt, is dat voor je tieners van onschatbaar belang.’
Je kan moeilijk zelf het ene crashdieet na het andere volgen en intussen tegen je tieners zeggen dat ze niet zo mogen focussen op hun gewicht…
‘Inderdaad. Verder zou ik ouders ook adviseren om niet te snel te panikeren wanneer het op het vlak van eten even hapert bij hun tieners. In een serre zijn niet alle tomaatjes even snel rijp. Jongeren ontwikkelen niet alle vaardigheden in één keer. Bekijk alles vanuit hun groei, steun hen en help hen bij het ontwikkelen van die eetvaardigheden.
En ja, het kan zijn dat je inderdaad een diëtist moet inschakelen of iemand die werkt rond eetstoornissen. Maar blijf je tieners ook in dat geval zien als opgroeiende jongeren waarbij veel dingen goed lopen en één ding wat meer aandacht nodig heeft. Zorg vooral voor een warm contact, ze hebben je broodnodig om gezond op te groeien.’
Meer info
Voor al je vragen over gewicht, eten en diëten: eetexpert.be. Ook het boek ‘Ben ik te dik, mama?’ (Uitgeverij Lannoo, 2023) van An Vandeputte is
een aanrader.
Cartoons: Bart Schoofs
Dit artikel verscheen in mei 2024 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.
Gepubliceerd op: 05/07/2024, laatste update op: 08/07/2024